Türkiye’de sudan elektrik üretimi, küçük ölçekteki hidroelektrik santrallerle başlamıştır.
1902 yılında Tarsus’ta yapılan 60 kW’lık HES, Türkiye’deki ilk hidroelektrik santralidir.
Yaklaşık 30000 KW kurulu gücü ve yıllık 45 GWh üretimi vardır.
1950’lerde toplam güç santrali 408 MW idi, bu gücün sadece 4,4 (18MW Kurulu Kapasite) hidroelektrik enerjisiydi.
2015 yılı itibariyle işletmeye alınan 562 HES ile yılda yaklaşık 40 milyon ton karbondioksit salınımı engellenmiştir.
Hidroelektrik santrallerde kapasite kullanım oranı %75
2015 itibariyle enerji üretimimizin %26’sı hidroelektrik santrallerden karşılanmaktadır.
Enerjide dışa bağımlığını azaltmak ve enerji ihtiyacını güvenli bir şekilde karşılamak için Türkiye’nin birinci tercihi, talebi kendi öz kaynaklarımızdan karşılamaktır. Bunun için; Türkiye hidroelektrik gibi Yenilenebilir enerji kaynaklarını geliştirmeyi hedeflemektedir.
Hidroelektrik enerji santralleri çevre dostu ve düşük potansiyel risk nedeniyle tercih edilmelidir.
Ani talep değişmelerine cevap verebildikleri için talep artışlarının en fazla olduğundan enerji ihtiyacını karşılamak için hemen devreye girebilen santraller olan hidroelektrik santraller, çevreye uyumlu, temiz, yenilebilir, pik taleplerini karşılayabilen, yüksek verimli (%90 üzerinde),
yakıt gideri olmayan, enerji fiyatlarında sigorta rolü üstlenen, uzun ömürlü (200 yıl), yatırımı geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl), işletme gideri çok düşük (yaklaşık 0,2 cent/kWh), dışa bağımlığı olmayan yerli bir kaynaktır.
Hidroelektrik santraller en az işletme maliyetine, en uzun işletme süresine ve en verimli özelliğe sahip güç santrallerdir. Hidroelektrik santraller sadece temiz ve yenilenebilir santraller değil aynı zamanda elektrik ağının düzenleyen santrallerdir.
|
Türkiye Elektrik Tüketimi Talep Artışı (GWh/ yıl)
|
|
|
2002
|
129 000
|
|
2010
|
211 000
|
|
2015
|
260 000
|
|
2023
|
450 000
|
Türkiye’nin Hidroelektrik Potansiyeli
Türkiye’de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kWh, teknik değerlendirebilir potansiyel 216 milyar kWh, teknik ve ekonomik değerlendirebilir olan 160 milyar kWh hesaplanmıştır.
Türkiye’de 600’ün üzerinde HES işletmedir.
Teknik hidroelektrik potansiyelinin Türkiye % 42 geliştirmiştir. Ulusalararası Enerji Ajansınca 2020’de dünya enerji tüketimi içerisinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının bugüne göre %53 oranında artacağı öngörülmüş olup, bu her güçteki hidroelektriğin değerlendirilmesi olarak yorumlanmaktadır.
Ekonomik durgunluklar dikkate alınmazsa, Türkiye’de elektrik tüketimi her yıl %8-10 oranında artmaktadır. Bu talebi karşılamak için ülkemiz yeni enerji projeleri için her yıl 7-8 milyar ABD Doları yatırım yapmak zorundadır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de enerji yaşamsal bir konu olduğundan, kendine yeterli, sürekli, güvenilir ve ekonomik elektrik enerjisine sahip olunması yönünde başta dışa bağımlı olmayan ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjisi olmak üzere bütün alternatifler göz önüne alınmalıdır.
Yenilenebilir enerji kaynakları, en verimli ve sürdürülebilir kaynaklar olarak çevre problemlerine çözüm olmaktadır. Bu sebeple hidroelektrik enerji, temiz, yenilebilen ve yerli enerji kaynağı olarak Türkiye’nin geleceği için önemini korumaktadır.
Yeni Finans Modelleri
Son yıllarda çıkarılan konular neticesinde özel şirketler, “Yap ve İşlet” modeliyle HES yapımına yoğun ilgi göstermektedir. Türkiye Cumhuriyetinin gelmiş geçmiş hükümetleri, hidroelektrik enerjinin geliştirilmesi için girişimler ve yatırımlar yapmışlardır.
HES tesisleri kurmak için DSİ den su kullanım hakkı alınması ve peşinden EPDK’dan Üretim lisansı alması gerektiği karar bağlandı. Bu kararla Türkiye Hükümeti Türkiye’de Hidroelektrik Enerji Üretiminin önünü açmıştır. Önceleri sadece küçük HES’lerin bu yöntemle yapılabileceğini, büyük projeler için Devlet desteğinin, Hazine desteğinin şart olduğunu iddia eden özel teşebbüs fikir değiştirmiş ve HES projeleri rekabetçi bir şekilde özel teşebbüs tarafından kapışılmıştır.
|
Türkiye’de HES’lerin Kurulu Kapasitesi
|
|
|
İşletmede
|
26 400 MW (575 HES)
|
|
İnşa Halinde
|
6 000 MW (103 HES)
|
|
Gelişmekte Olan
|
15 600 MW (728 HES)
|
|
Ekonomik Kurulu Kapasite
|
48 000 MW (1406 HES)
|
Su Kullanma Hakkı Yönetimin hukuki dayanağı
5346 sayılı yenilenebilir Enerji Kanunu 2005 yılında çıkarıldı teşvikler yenilendi. Bu kanunla yenilenebilir enerji türlerine fiyat garantisi verilmiş, ayrıca bu enerjileri üretecek tesislerde yerli yapım ekipman kullanılması halinde bu teşviklerde artış yapılması öngörülmüştür.
2003 yılından beri hidroelektrik santraller Devlet bütçesine yük olmadan özel sektör. Özel sektör tarafından inşa edilmekte ve 49 yıl inşa eden şirket tarafından işletilmektedir.
Yenilenebilir enerji ürettikçe ülkenin kaynakları yok edilmez. Diğer iyi tarafı, yenilenebilir enerji kaynakları ülkenin kendi öz kaynaklarıdır.
En güzeli, en önemlisi ise yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerji çevreyi kirleten bir enerji değildir. Çünkü yenilenebilir enerji kaynakları herhangi bir yakıtı yakarak, kimyasal reaksiyonlara tabi tutularak kullanılmazlar.
HİDROELEKTRİK
|
Nedir?
|
Türkiye’de
|
Dünyada
|
|
Hidroelektrik enerji, suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesiyle sağlanan bir enerji türüdür. Suyun üst seviyelerden alt seviyelere düşmesi sonucu açığa çıkan enerji, türbinlerin dönmesini sağlamakta ve elektrik enerjisi elde edilmektedir.
|
Türkiye’nin ilk hidroelektrik santrali 1902 yılında Tarsus’ta yapılmış ve Kurulu gücü 60 kW Olan Tarsus Elektrik Santralidir.
|
19. yüzyılın sonlarında sudan elektrik üretmek için bir kaynak haline getirilmiştir. İlk Hidroelektrik santral ’de kent aydınlatması amacıyla 1879 yılında ABD’de Nigara Şelale’lerinde inşa edildi.
|
|
Sınıflandırma
Depolama Yapılarına Göre:
• Depolamalı (rezervuarlı) HES’ler
• Nehir Tipi(regülatör) HES’ler
Düşü’lerine Göre:
• Alçak düşü’lü HES’ler (H<10 m)
• Orta düşü’lü HES’ler (H= 10-50 m arası)
• Yüksek düşü’lü HES’ler (H>50 m den büyük düşü’lü)
Kurulu Güçlerine Göre:
• Çok küçük (Mikro) kapasiteli (<100 kW)
• Küçük(Mini) kapasiteli (100-1000 kW)
• Orta kapasiteli (1000-10000 kW)
• Büyük kapasiteli (>10000 kW)
|
HES Potansiyeli
Uluslararası kaynaklara göre 2018 yılında, Türkiye’de Teorik Hidroelektrik potansiyel 433 Milyar kWh/yıl, eknik değerlendirebilir potansiyel 216 Milyar kWh/yıl, Teknik ve Ekonomik değerlendirebilir olan 160 milyar kWh/yıl hesaplanmıştır.
|
HES Potansiyeli
Dünyadaki teknik Hidroelektrik potansiyel 14 Milyon GWh/yıl, Ekonomik Hidroelektrik potansiyel ise 8 Milyon GWh/yıldır.
|
- Ekonomik ömrü uzun,
- Dünya genelinde yaygın,
- Çevre dostu,
- İşletme - bakım gideri düşük,
- Yakıt gideri olmayan,
- Geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl),
- Yüksek verimli (%90’ın üzerinde),
- Dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynaktır.
|
En Büyükler
Atatürk Barajı ve HES Şanlıurfa 2.405 MW
Karakaya Barajı ve HES Diyarbakır 1.800 MW
Keban Barajı ve HES Elazığ 1.330 MW
|
En Büyükler
Three Gorges HPP Çin 22.500 MW
Itaipu HPP Brezilya Paraguay 14.000 MW
Guri (Simón Bolívar) HPP Venezüella 10.200 MW
|
Güncel Kurulu Güç (https://www.teias.gov.tr/tr/i-kurulu-guc)
Kaynak ETKB VE EİGM
! Burada yer verilen bilgiler Kurumumuz Web Sayfası kullanıcılarına bilgi verme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı bir resmi belge niteliği taşımamaktadır.